Irene Wiezer, senior beleidsadviseur Zorg/Wmo bij de gemeente Rotterdam

“Het gebeurt nog te vaak dat een Rotterdammer lang eenzaam thuiszit of zelfs dagenlang overleden in huis ligt. Je hoort soms schrijnende situaties van vervuiling. Dat kan echt niet.”

Ouderen zijn van onschatbare waarde in onze samenleving, maar helaas ervaren velen een gevoel van eenzaamheid en worden zij kwetsbaarder als de leeftijd toeneemt. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor hun welzijn en gezondheid. Daarnaast kunnen niet alle ouderen zelfredzaam zijn en bestaat het risico op  stille problematiek  van ouderen met signalen van kwetsbaarheid en verwaarlozing in deze snel veranderende maatschappij.

Het bevorderen van zelfredzaamheid, het signaleren van mensen die behoefte hebben aan ondersteuning maar zelf geen hulpvraag stellen en het toeleiden naar passende ondersteuning is van  belang om ouderen in staat te stellen om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven wonen. 

Gemeente Rotterdam wil zich meer inzetten voor ouderen

De gemeente Rotterdam wil ouderen adequate ondersteuning bieden en zorgen dat kwetsbaarheid of verwaarlozing bij ouderen vroegtijdig wordt gesignaleerd. Omdat het aantal (alleenstaande) ouderen dat zelfstandig woont toeneemt en dit ook een thema is waar in de gemeenteraad regelmatig vragen over worden gesteld, ontstond de behoefte aan een verkennend onderzoek om meer inzicht te krijgen in de behoeften van ouderen en professionals. Met behulp van het onderzoek kan de huidige inzet worden verbeterd en nieuwe inzet  worden ontwikkeld, zodat ouderen met de juiste ondersteuning op het juiste moment geholpen kunnen worden.

Het Onderzoekshuis kreeg de opdracht om onderzoek te doen naar de vraag hoe ouderen met signalen van verwaarlozing gestimuleerd kunnen worden tot het stellen van een hulpvraag en het vinden van de juiste ondersteuning.

Wie is Irene Wiezer?

Irene Wiezer is Senior Beleidsadviseur Zorg en Wmo bij de gemeente Rotterdam. Zij heeft, samen met een aantal collega’s, het onderzoek begeleid.

Ze geeft aan dat deze groep van meest kwetsbare ouderen beleidsmatig lastig is, omdat er meerdere oorzaken kunnen zijn van kwetsbaarheid/verwaarlozing en  deze doelgroep daarom ook niet onder één afdeling valt binnen de gemeente. Zij voelt zich samen met een aantal collega’s geroepen, ondanks de geringe tijd, om zich hard te maken voor deze groep burgers. Vandaar de opdracht tot nader onderzoek om meer inzicht te krijgen.

“Iedereen kijkt vanuit zijn eigen perspectief naar de doelgroep. De politie kijkt naar ouderenmishandeling, een andere afdeling kijkt naar huisvesting. Ze weten allemaal een stukje, maar hebben niet het complete beeld. Er is hulp en er is best veel, maar het kan beter worden samengebracht.”

Ervaring met Social marketing

Irene geeft aan dat zij via een collega getipt is over social marketing. Er is haar destijds verteld dat social marketing een methodiek is om dichter bij de doelgroep te komen. Het lastige vond ze dat social marketing beleidsmatig zachtere data geeft dan kwantitatief onderzoek, omdat het beleid binnen de gemeente vooral geïmplementeerd wordt op basis van cijfermatige informatie.

“De methodiek van social marketing is wat zachter, het levert geen hele harde aanbevelingen of aantallen op. Ouderenverwaarlozing is een breed begrip en probleem. We zouden bijvoorbeeld graag wat meer kwantitatieve gegevens weten van het aantal verwaarloosde ouderen, maar het onderzoek toonde aan dat de mate van registratie en de niet concrete definitie van ‘verwaarlozing’ dit lastig maakte. Dit was eigenlijk een heel mooi inzicht waar we nu verder mee kunnen.”

Registratie

Uit het onderzoek bleek dat professionals niet signaleren op de term ‘(ouderen)verwaarlozing’, maar dat zij andere termen hanteren om de omvang van deze problematiek aan te duiden. Het was daarom niet mogelijk om de data te kwantificeren.

“Na afloop van het onderzoek kunnen we concluderen dat je een vraagstuk heel goed inzichtelijk kunt krijgen met kwalitatieve data. Door het onderzoek is er een set aan signalen opgesteld, waardoor vroegsignalering mogelijk is door deze set van signalen die kunnen duiden op verwaarlozing. Nu de signalen in kaart zijn gebracht, kunnen we verdere stappen zetten om deze groep ouderen beter in beeld te krijgen.”

Effect

De resultaten uit het onderzoek hebben de leefwereld van ouderen en wat zij nodig hebben om hun hulpvraag te stellen, duidelijk gemaakt. Ook is de visie van professionals op het vraagstuk in kaart gebracht. Volgens Irene is dit heel waardevol voor veel organisaties, zoals het welzijn en wijkteam. Het onderzoek heeft ertoe geleid dat de problematiek rondom ouderenverwaarlozing opnieuw en vaker onder de aandacht wordt gebracht.

“Er is veel leed achter de voordeur bij ouderen. Je moet zichtbaar blijven en aandacht vragen voor de groep. Ik merk dat er veel aandacht gaat naar gezinnen en jeugd en dat ouderen een vergeten groep lijkt te zijn. Het onderzoek en het onderzoeksrapport zijn een mooi middel om mensen wakker te schudden.”

Effect voor de langere termijn

Irene geeft aan dat er een grote groep ouderen is die nog niet bereikt wordt. Dit geldt met name voor ouderen met dementie of signalen van dementie. Om de hele doelgroep te bereiken, is de samenwerking tussen de gemeente en ouderenmaatschappelijk werk heel belangrijk.

“Je merkt dat medewerkers die bij ouderen thuis langsgaan echt het verschil maken. Het is belangrijk dat er standaard bij iemand wordt langsgegaan. Door corona is thuisbezoek verminderd en worden Wmo-indicaties vaak telefonisch gedaan en dit is na corona zo gebleven. Je signaleert zo niet meer wat er echt aan de hand is, terwijl het signaleren door bij de ouderen thuis langs te gaan belangrijk is. Wat mij betreft komt dit terug. Of je moet gebruik maken van de informatie van (informeel) hulpverleners die de persoon al kennen. Thuis langs gaan moet ook meerdere keren gebeuren om een vertrouwensband op te bouwen met de ouderen. Het ouderenmaatschappelijk werk vanuit het wijkteam speelt hier een belangrijke rol in.”

Signaleren door mensen in de directe omgeving

Aanvullend geeft ze aan dat het onderzoek heeft laten zien dat naast het signaleren door professionals, ook het signaleren door mensen in de directe omgeving een must is.

“Het is belangrijk dat buurtbewoners of lokale ondernemers weten welke professionals ze kunnen informeren als ze denken iets te signaleren. Door de hulp van professionals kunnen we ouderenverwaarlozing beperken. De handelingsverlegenheid, waarbij (informeel) hulpverleners soms aarzelen om te handelen ondanks de kunde die ze bezitten om welke reden dan ook, moet verdwijnen.”