Je hoort het wel maar je luistert niet
Herken je dit? Je vertelt iets, maar het lijkt alsof de ander niet echt luistert.
Dit gevoel ontstaat vaak doordat mensen invullen wat jij bedoelt, zonder het echt te begrijpen. We denken vaak te weten waarom mensen doen wat ze doen en wat ze nodig hebben om te veranderen. Hierdoor missen we echte verbinding.
Om echt te verbinden, moeten we de moeite nemen om te luisteren en de beleving van de ander te respecteren. Als onderzoekers bij Het Onderzoekshuis richten wij ons op de waarheid van de doelgroep, wat zij echt ervaren, ook wel de subjectieve beleving van de doelgroep genoemd. We laten onze aannames los en luisteren oprecht. Alleen zo kunnen we begrijpen wat er wordt gezegd en tot inzichten komen die leiden tot een betere aanpak.
Wat je kunt bereiken als je gevoelens van anderen begrijpt
Het loslaten van aannames of een bestaand beeld over een doelgroep in relatie tot een maatschappelijk vraagstuk, is van essentieel belang om een diepgaand beeld te krijgen van emoties en gevoelens. Het voorkomt vooroordelen, creëert de mogelijkheid om je te richten op individuele ervaringen wat bijdraagt aan een genuanceerder beeld. Dit geeft het vermogen om gevoelens van anderen te begrijpen en te delen.
Op deze manier kun je achterhalen wat de doelgroep daadwerkelijk nodig heeft en dit helpt om een nieuwe of verbeterde aanpak van een interventie of communicatie-uiting te ontwikkelen. Een die aansluit bij de werkelijke behoeften en verwachtingen van de doelgroep in plaats van het voor de doelgroep in te vullen.
Verdiepende gesprekken
Om een voorbeeld te geven van de praktijk kijken we naar een onderzoek gericht op het verhogen van de meldingsbereidheid. In de desbetreffende wijk waar het onderzoek is afgenomen vinden in hoge mate incidenten plaats die van invloed zijn op het veiligheidsgevoel van de bewoners. Bewoners zijn op de hoogte van de incidenten, maar tonen een lage mate van meldingsbereidheid. Hierin is te zien dat het hebben van kennis (weten dat incidenten plaatsvinden) niet aanzet tot ander gedrag. Verdiepende gesprekken zijn dan nodig en in het onderzoek is dan ook verdiept op de barrières die bewoners ervaren ten aanzien van het niet melden van incidenten.
Verschillende barrières om niet te melden
Er zijn verschillende barrières waarbij een relatie te zien is tussen incidenten, het melden van een incident en het veiligheidsgevoel.
- Denk bijvoorbeeld aan de angst dat persoonlijke gegevens bekend worden na het maken van een melding, waardoor de persoonlijke veiligheid of de veiligheid van de directe omgeving in gevaar loopt.
- Uit het onderzoek bleek dat er bij veel bewoners sprake is van multiproblematiek binnen gezinnen. Te denken valt aan schulden, werkloosheid, het niet-spreken van de Nederlandse taal en alleenstaande ouders die vele balletjes hoog proberen te houden. Door deze multiproblematiek denken deze bewoners niet aan het maken van een melding: het is niet top of mind. Kijkend naar de piramide van Maslow is het voor deze bewoners essentieel om eerst basisbehoeften te vervullen, voordat je van ze kan vragen om zich in te zetten voor het veiligheidsgevoel in de wijk. Dit ligt in dit stadium (nog) te ver van hun leefwereld af.
- Een ander voorbeeld, voortkomend uit multiproblematiek, is de angst om opgemerkt te worden door instanties zoals de gemeente, het Centrum voor Jeugd en Gezin, de politie of jeugdwerkers. Dit kan leiden tot situaties waarin kinderen bijvoorbeeld uit huis worden geplaatst of waarbij uitkeringen worden ingehouden of stopgezet, zoals te zien was in de toeslagaffaire.
Inzetten op motivatie helpt
Ondanks dat gedragsverandering bij maatschappelijke thema’s vaak gepaard gaat met kleine stappen vooruit, omdat er veel barrières zijn en de doelgroep vaak niet op dit thema met de bijbehorende gedragsverandering zit te wachten, is het niet onmogelijk.
Inzetten op barrières helpt ook
Barrières zijn er om kleiner te maken of weg te nemen, motivaties zijn er om op in te zetten.
Bewoners bleken namelijk extra alert als het gaat om de veiligheid van de kinderen, wat tevens een belangrijke motivatie bleek te zijn om kinderen van andere bewoners in de gaten te houden en onveilige situaties te melden. Hier lag dus duidelijk een kans.
Emotionele verbinding biedt diepgaande inzichten, waardoor je in staat bent effectieve oplossingen te bedenken die niet alleen de oppervlakte raken, maar resoneren op een dieper niveau met de behoeften en emoties van de doelgroep.